Α)ΜΕ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ ΑΛΥΣΙΔΑ
Αρχικά κάνουμε αρίθμηση της ανθρακικής αλυσίδας ξεκινώντας από εκείνη την άκρη στην οποία βρίσκεται πιο κοντά η χαρακτηριστική ομάδα.Αν δεν υπάρχει ομάδα ή αν αυτή βρίσκεται στη μέση της αλυσίδας ξεκινάμε την αρίθμηση απ΄την άκρη στην οποία είναι πιο κοντά ο πολλαπλός δεσμός.
Π.χ.
4 3 2 1 5 4 3 2 1
CH3-CH2-CH-CH3 CH3-CH2-CH-CH=CH2
( (
OH OH
Το όνομα μιας οργανικής ένωσης αποτελείται από 3 μέρη
1ο ΜΕΡΟΣ Δείχνει τον αριθμό των ανθράκων.
2ο ΜΕΡΟΣ Δείχνει τα είδη των δεσμών.
3ο ΜΕΡΟΣ Δείχνει τη χαρακτηριστική ομάδα που περιέχει η ένωση.
1ο ΜΕΡΟΣ | 2ο ΜΕΡΟΣ | 3ο ΜΕΡΟΣ |
1 άτομο C μεθ- | Κορεσμένη ΟΕ -αν- | Υδρ/κας -ιο. |
2 άτομαC αιθ- | 1 διπλός δεσμός –εν- | -ΟΗ -ολη. |
3 άτομαC προπ- | 1 τριπλός δεσμός –ιν- | -COOH -ικο οξυ. |
4 ατομαC βουτ- | 2 διπλοί δεσμοί –διεν- | -CH=O -αλη. |
5 άτομαC πεντ- | 3διπλοί δεσμοί –τριεν- | >C=O -ονη |
6 άτομαC εξ- | 2 τριπλοί δεσμοί –διιν- | -CN -νιτριλιο |
… … … | … … … | … … … |
Π.χ.
4 3 2 1
CH3-CH2-CH-CH3 ονομάζεται 2,βουτ-αν-όλη.
(
OH
4 3 2 1
CH3-CH2-CH=CH2 ονομάζεται 1,βουτ-εν-ιο.
4 3 2 1
CH≡C-CH2-CH2-OH ονομάζεται 3,βουτ-ιν-1,ολη
Όταν η ένωση έχει και δεσμό και ομάδα στην αρχή μπαίνει η θέση του δεσμού ενώ η θέση της ομάδας μπαίνει πριν την κατάληξη.
ΠΡΟΣΟΧΗ ‼ Αν σε μια ένωση υπάρχουν και διπλός και τριπλός δεσμός που ισαπέχουν η αρίθμηση αρχίζει απ΄την άκρη στην οποία είναι πιο κοντά ο διπλός δεσμός.
5 4 3 2 1
CHΞC-CH2-CH=CH2 1,πεντ-εν-4,ιν-ιο.
ΠΡΟΣΟΧΗ ‼ Οι χαρακτηριστικές ομάδες –COOH ,-CN , -CH=O βρίσκονται πάντα σε θέση 1 μιας και βρίσκονται πάντα στην αρχή της αλυσίδας. Έτσι στο όνομα των ενώσεών τους η θέση μπορεί να παραλείπεται.
CH2-CH=CH-COOH ονομάζεται 2,βουτ-εν-ικο οξύ αντί για
2,βουτ-εν-1,ικό οξύ.
ΠΡΟΣΟΧΗ ‼ Οι χαρακτηριστικές ομάδες –ΝΗ2 ,-Χ (κλπ) δεν δίνουν κατάληξη στο όνομα της ένωσής τους, αλλά μπαίνουν στο όνομα σαν πρόθεμα.
CH3-CH2-CH-COOH ονομάζεται 2,χλωρο-(1),βουτ-αν-ικό οξύ.
Cl
Cl-CH-CH2-CH=CH-Cl ονομάζεται 1,4,4,τριχλωρο-1,βουτ-εν-ιο.
Cl
Β)ΜΕ ΔΙΑΚΛΑΔΙΣΜΕΝΗ ΑΛΥΣΙΔΑ.
Πρώτα πρέπει να βρούμε την κύρια ανθρακική αλυσίδα. Λέγοντας κύρια αλυσίδα εννοούμε τη μεγαλύτερη δυνατή αλυσίδα που περιέχει όλες τις χαρακτηριστικές ομάδες και όλους τους πολλαπλούς δεσμούς ( ή τους περισσότερους δυνατούς ) και είναι όσο το δυνατόν μεγαλύτερη γίνεται.
Π.χ.
( ( ( (
CH2 OH CH2 CH2
( ( (
CH3 CH3 CH3
Τα κομμάτια της αλυσίδας που δεν συμπεριλήφθηκαν στην κύρια αλυσίδα αποτελούν τις διακλαδώσεις . Κατά κύριο λόγο αυτά είναι αλκύλια (R-) τα οποία ονομάζονται ως εξής :
CH3- ……………………μεθύλιο
CH3CH2- ……………… αιθύλιο
CH3CH2CH2- ……………… προπύλιο
CH3-CH- ………………… ισοπροπύλιο.
CH3
Στη συνέχεια κάνουμε αρίθμηση της κύριας αλυσίδας όπως γνωρίζουμε. Η σειρά προτεραιότητας για την αρίθμηση είναι :
Χ.Ο. > ΠΟΛ. ΔΕΣΜΟΣ > ΠΡΟΘΕΜΑ > ΔΙΑΚΛΑΔΩΣΗ. Έτσι
Π.χ.
CH2= C----CH---CH---CH3 CH3--CH-CH2-COOH
( ( ( (
CH2 OH CH2 CH2
( ( (
CH3 CH3 CH3
2,αίθυλο-4,μέθυλο-1εξ-εν-3,ολη 3,μέθυλο-πεντ-εν-ικό οξύ.
